Hơn 101 lệnh Linux thường gặp

Đối với lập trình viên, đặc biệt là các cá nhân làm trong mảng backend, devops thường rất chuộng và say sưa với hệ điều hành linux. Thậm chí có người còn xem nó là chân ái.

Trong thực tế, khi các service được cài trên các server thì việc developer thao tác với linux nói chung và các dòng lệnh nói riêng là điều không thể tránh khỏi. Thế nên, biết càng nhiều, nhớ càng nhiều lệnh linux sẽ giúp ích phần nào giúp tăng giá trị bản thân và nâng cao hiệu quả công việc.

Ngoài ra, việc sử dụng các dòng lệnh sẽ khiến bạn trông ngầu hơn trong mắt người khác. Thật đấy, không đùa đâu :))) Không tin thì đọc bài xong rồi ra quán cafe ngồi thực hành để kiểm chứng nhé. :)))

1. Quản lý tệp và thư mục

ls: liệt kê nội dung thư mục, dùng để xem danh sách file kèm chi tiết trong thư mục hiện tại.

tungdadev@linux:~$ ls -l

Ngoài ra ls còn kết hợp với các tham số khác như: -ll, -la.

cd: viết tắt của change directory, dùng để di chuyển đến thưc mục đích.
Chẳng hạn muốn di chuyển đến thư mục /var/mb-server/log, ta làm như sau:

tungdadev@linux:~$ cd /var/mb-server/log

pwd: viết tắt từ print working directory, được dùng để in ra đường dẫn đến thư mục làm việc hiện tại.

tungdadev@linux:~$ pwd
/home/tungdadev

mkdir: viết tắt của make directory dùng để tạo thư mục mới.

tungdadev@linux:~$ mkdir new_project

rmdir: xóa thư mục rỗng.

tungdadev@linux:~$ rmdir old_folder

rm: xóa tệp hoặc thư mục –> Xóa thư mục và tất cả nội dung bên trong.

tungdadev@linux:~$ rm -r temp_folder

cp: sao chép tệp hoặc thư mục –> Backup file quan trọng.

tungdadev@linux:~$ cp file.txt /backup/file.txt

mv: di chuyển hoặc đổi tên tệp/thư mục.

tungdadev@linux:~$ mv old_name.txt new_name.txt

find: tìm kiếm file hoặc thư mục. Giả sử tìm log file trong thư mục /var/log.

tungdadev@linux:~$ find /var/log -name "*.log"

touch: tạo tệp rỗng mới.

tungdadev@linux:~$ touch index.html

2. Quản lý người dùng và quyền

whoami: hiển thị user hiện tại.

tungdadev@linux:~$ whoami
tungdadev

id: hiển thị thông tin user.

tungdadev@linux:~$ id
uid=1000(tungdadev) gid=1000(tungdadev) groups=1000(tungdadev)

chmod: thay đổi quyền truy cập tệp –> Gán quyền thực thi cho script.

tungdadev@linux:~$ chmod 755 script.sh

chown: thay đổi chủ sở hữu tệp/thư mục –> Gán quyền sở hữu file cấu hình cho root.

tungdadev@linux:~$ chown root:root config.conf

passwd: đổi mật khẩu người dùng – > Thay đổi mật khẩu cho tài khoản hiện tại.

tungdadev@linux:~$ passwd

3. Quản lý hệ thống

top: giám sát tiến trình và tài nguyên hệ thống theo thời gian thực –> Kiểm tra CPU/RAM của hệ thống đang sử dụng.

tungdadev@linux:~$ top

htop: phiên bản nâng cao của top –> Quản lý tiến trình với giao diện thân thiện.

tungdadev@linux:~$ htop

df: hiển thị thông tin dung lượng ổ đĩa –> Xem dung lượng ổ đĩa còn trống.

tungdadev@linux:~$ df -h

du: kiểm tra dung lượng thư mục hoặc tệp –> Xem dung lượng log file chiếm.

tungdadev@linux:~$ du -sh /var/log

free: kiểm tra dung lượng RAM. Trên window hay mac, bạn chỉ cẩn click mở phần mềm mặc định là xong. Linux cũng có, nhưng mà thôi, xài lệnh cho nó ngầu. Ah mà trên server trong các dự án thực tế làm gì có UI mà xài :))) Nên nhớ lệnh đi nhé.

tungdadev@linux:~$ free -h

uptime: kiển thị thời gian hoạt động của hệ thống. –> Kiểm tra thời gian chạy của server.

tungdadev@linux:~$ uptime

reboot: khởi động lại hệ thống. Nó tương tự nút Restart của window vậy á.

tungdadev@linux:~$ sudo reboot

shutdown: tắt máy. Nó nhanh hơn việc cầm chuột rồi click click mấy cái nữa phải không?

tungdadev@linux:~$ sudo shutdown now

systemctl: quản lý dịch vụ hệ thống. Lệnh này dùng nhiều trong dự án thực tế nè, restart/start/stop các service đều kết hợp với nó. Chẳng hạn như, khởi động lại dịch vụ Nginx:

tungdadev@linux:~$ sudo systemctl restart nginx

journalctl: xem log hệ thống –> Kiểm tra log của dịch vụ Nginx:

tungdadev@linux:~$ sudo journalctl -u nginx

4. Xử lý mạng

ping: kiểm tra kết nối mạng.

tungdadev@linux:~$ ping google.com

curl: gửi yêu cầu HTTP. –> Kiểm tra trạng thái HTTP của website.

tungdadev@linux:~$ curl -I https://example.com

wget: tải tệp từ URL. –> Tải tệp trực tuyến.

tungdadev@linux:~$ wget https://example.com/file.zip

netstat: xem thông tin kết nối mạng –> Kiểm tra port đang mở

tungdadev@linux:~$ netstat -tuln

ifconfig: cấu hình và kiểm tra mạng. –> Kiểm tra IP địa chỉ.

tungdadev@linux:~$ ifconfig

ip: thay thế hiện đại của ifconfig. –> Xem thông tin mạng.

tungdadev@linux:~$ ip addr show

nslookup: tra cứu DNS. –> Kiểm tra thông tin tên miền.

tungdadev@linux:~$ nslookup google.com

traceroute: theo dõi đường đi của gói tin. –> Xác định sự cố mạng.

tungdadev@linux:~$ traceroute example.com

nmap: quét port và dịch vụ. –> Kiểm tra bảo mật mạng.

tungdadev@linux:~$ nmap -sT localhost

ss: xem trạng thái socket. –> Theo dõi kết nối TCP/UDP.

tungdadev@linux:~$ ss -tuln

5. Quản lý gói phần mềm

apt-get: quản lý gói phần mềm. –> Cài đặt Nginx.

tungdadev@linux:~$ sudo apt-get install nginx

apt: phiên bản cải tiến của apt-get. –> Cập nhật thông tin gói.

tungdadev@linux:~$ sudo apt update

dpkg: quản lý gói cấp thấp. –> Cài đặt gói .deb thủ công.

tungdadev@linux:~$ sudo dpkg -i package.deb

snap: Snap là một hệ thống đóng gói và triển khai đa nền tảng do nhà sản xuất Ubuntu Canonical phát triển cho nền tảng Linux. Nó tương thích với hầu hết các bản phân phối Linux chính như Ubuntu, Debian, Arch Linux, Fedora, CentOS và Manjaro

Ví dụ như cài đặt Visual Studio Code.

tungdadev@linux:~$ sudo snap install vscode --classic

flatpak: Flatpak là một khuôn khổ cho các ứng dụng trên Linux. Với các bản phân phối khác nhau ưu tiên quản lý gói riêng, Flatpak hướng đến mục tiêu cung cấp giải pháp đa nền tảng với các lợi ích khác. Nó giúp công việc của các nhà phát triển trở nên dễ dàng hơn.

Cài đặt Firefox từ Flathub.

tungdadev@linux:~$ flatpak install flathub org.mozilla.firefox

6. Phân tích log

tail: xem dòng cuối của tệp log. –> Theo dõi log hệ thống theo thời gian thực.

tungdadev@linux:~$ tail -f /var/log/syslog

head: xem dòng đầu của tệp. –> Xem 20 dòng đầu của log.

tungdadev@linux:~$ head -n 20 /var/log/syslog

cat: hiển thị nội dung file. –> Đọc nội dung log truy cập của Nginx.

tungdadev@linux:~$ cat /var/log/nginx/access.log

less: đọc tệp log dài với cuộn trang. –> Duyệt log kernel dài.

tungdadev@linux:~$ less /var/log/dmesg

grep: tìm kiếm chuỗi trong file log. –> Tìm lỗi trong log hệ thống.

tungdadev@linux:~$ grep "error" /var/log/syslog

awk: trích xuất và xử lý dữ liệu từ file log. –> Lấy IP và timestamp từ log Nginx.

tungdadev@linux:~$ awk '{print $1, $4}' /var/log/nginx/access.log

cut: tắt trường trong file log. –> Lấy cột đầu tiên (IP).

tungdadev@linux:~$ cut -d' ' -f1 /var/log/nginx/access.log

sort: là một công cụ giúp bạn sắp xếp nội dung trong file, rất phổ biến trong hệ điều hành Unix và tương tự Unix.

tungdadev@linux:~$ sort /var/log/nginx/access.log

uniq: là một tiện ích dòng lệnh báo cáo hoặc lọc ra các dòng lặp lại trong một tệp. Nói một cách dễ hiểu, uniq là công cụ giúp phát hiện các dòng trùng lặp liền kề và đồng thời xóa các dòng trùng lặp. uniq lọc ra các dòng kết hợp liền kề từ tệp đầu vào (được yêu cầu làm đối số) và ghi dữ liệu đã lọc vào tệp đầu ra.

tungdadev@linux:~$ sort /var/log/nginx/access.log | uniq

wc: viết tắt của số từ (word count). Lệnh được sử dụng để đếm số dòng, số từ, số byte và thậm chí cả các ký tự và byte ….

tungdadev@linux:~$ wc -l /var/log/syslog

7. Xử lý file hệ thống

stat: hiển thị thông tin chi tiết của tệp tương tự như ls nhưng chi tiết hơn.

tungdadev@linux:~$ stat file.txt

file: xác định loại tệp. –> Kiểm tra định dạng tệp

tungdadev@linux:~$ file image.png

ln: symbolic link hay liên kết tượng trưng là một tính năng vô cùng hữu ích trong hệ điều hành Linux, giúp chúng ta quản lý hệ thống tệp một cách linh hoạt và hiệu quả hơn. Symlink mang lại nhiều lợi ích như:

• Tạo shortcut cho file và thư mục.
• Quản lý cấu trúc thư mục phức tạp.
• Chia sẻ file và thư mục.
• Cập nhật liên kết thay vì file gốc.
• Tạo các liên kết mềm cho các ứng dụng.
• Tiết kiệm không gian đĩa.

Để tạo symlink cho Python ta làm như sau:

tungdadev@linux:~$ ln -s /usr/bin/python3 /usr/bin/python

fsck: kiểm tra và sửa lỗi hệ thống file. –> Sửa lỗi trên phân vùng /dev/sda1.

tungdadev@linux:~$ sudo fsck /dev/sda1

mount: gắn kết hệ thống file. –> Gắn USB vào hệ thống.

tungdadev@linux:~$ sudo mount /dev/sdb1 /mnt

umount: tháo gắn hệ thống file. –> Ngắt kết nối USB.

tungdadev@linux:~$ sudo umount /mnt

df: hiển thị dung lượng trống trên các ổ đĩa của máy. Lệnh này còn có thể nhận thêm các tham số và tùy chọn khác nhau, cho phép bạn tùy chỉnh kết quả hiển thị theo ý muốn.

tungdadev@linux:~$ df -h

blkid: có thể được sử dụng để hiển thị nhãn phân vùng hiện tại (nếu có) và UUID của phân vùng đĩa. Chỉ cần chỉ định đường dẫn thiết bị của phân vùng bạn muốn xem.

tungdadev@linux:~$ sudo blkid

parted: là chương trình phân vùng đĩa và thay đổi kích thước phân vùng. Nó cho phép bạn tạo, hủy, thay đổi kích thước, di chuyển và sao chép các phân vùng ext2, linux-swap, FAT, FAT32 và reiserfs. Đây là công cụ thiết yếu cho người dùng Linux cần quản lý lưu trữ đĩa.

tungdadev@linux:~$ sudo parted /dev/sda print

mkfs: là một công cụ quan trọng trong Linux để quản lý hệ thống tệp. Nó chủ yếu được sử dụng để định dạng hoặc tạo hệ thống tệp mới, về cơ bản là cấu trúc lưu trữ dữ liệu trên đĩa

Ví dụ: format USB sang định dạng ext4.

tungdadev@linux:~$ sudo mkfs.ext4 /dev/sdb1

8. Các tiện ích khác

date: hiển thị ngày giờ hiện tại. –> Kiểm tra thời gian hệ thống.

tungdadev@linux:~$ date

cal: được sử dụng trong Linux để in lịch. Chỉ cần nhập cal để hiển thị lịch tháng hiện tại. Nếu không có đối số nào được cung cấp, lệnh cal sẽ hiển thị lịch tháng hiện tại với ngày hiện tại được tô sáng.

tungdadev@linux:~$ cal

echo: là lệnh Linux tích hợp được sử dụng để hiển thị văn bản được truyền vào dưới dạng đối số. Đây là một trong những lệnh Linux cơ bản được sử dụng trong tập lệnh shell và tệp Bash để hiển thị văn bản trạng thái đầu ra tại dòng lệnh.

tungdadev@linux:~$ echo "Hello, Linux!"

man: là một công cụ mạnh mẽ trong hệ điều hành Linux cho phép người dùng truy cập thông tin chi tiết về nhiều lệnh, tiện ích và lệnh gọi hệ thống. Lệnh man cung cấp tài liệu toàn diện, giúp người dùng hiểu cách sử dụng và cấu hình các thành phần khác nhau của môi trường Linux.

tungdadev@linux:~$ man ls

alias: bí danh (alias) là một phím tắt tham chiếu đến một lệnh. Bí danh thay thế một chuỗi gọi một lệnh trong Linux shell bằng một chuỗi khác do người dùng xác định. Bí danh chủ yếu được sử dụng để thay thế các lệnh dài, nâng cao hiệu quả và tránh các lỗi chính tả tiềm ẩn.

tungdadev@linux:~$ alias ll="ls -l"

uname: hiển thị thông tin về nhân hệ thống, bao gồm tên nhân, tên máy chủ, bản phát hành nhân, phiên bản nhân và tên phần cứng máy.

tungdadev@linux:~$ uname -a

iptables: là một công cụ mạnh mẽ được sử dụng để quản lý các quy tắc tường lửa và lưu lượng mạng. Nó tạo điều kiện cho phép người quản trị cấu hình các quy tắc giúp lọc, dịch hoặc chuyển tiếp các gói tin.

tungdadev@linux:~$ sudo iptables -A INPUT -p tcp --dport 22 -j ACCEPT

ps: liệt kê tiến trình đang chạy, là công cụ đơn giản và hiệu quả để theo dõi các tiến trình.

tungdadev@linux:~$ ps aux

kill: à công cụ tinh túy để chấm dứt các tiến trình trong Linux. Nó gửi tín hiệu đến các tiến trình, yêu cầu chúng chấm dứt một cách nhẹ nhàng. Theo mặc định, kill gửi tín hiệu SIGTERM , cho phép tiến trình thực hiện bất kỳ tác vụ dọn dẹp nào trước khi thoát.

tungdadev@linux:~$ kill -9 12345

tar: là một công cụ mạnh mẽ dùng để tạo, quản lý và giải nén các tập tin lưu trữ. Chúng hoạt động bằng cách gom nhiều tệp và thư mục thành một tập tin duy nhất, được gọi là kho lưu trữ. Kho lưu trữ này có thể được nén bằng các thuật toán khác nhau để giảm kích thước.

tungdadev@linux:~$ tar -czvf archive.tar.gz folder

gzip: là một trong những thuật toán nén file phổ biến nhất, nó cho phép bạn giảm kích thước của file và giữ nguyên thông tin về dữ liệu, quyền sở hữu và timestamp của file gốc. Phần đuôi mở rộng của loại file này là .gz, bạn cũng có thể sử dụng lệnh gzip để giải nén sau khi nén nó.

tungdadev@linux:~$ gzip file.txt

gunzip: cho phép khôi phục file nén về trạng thái gốc một cách dễ dàng.

tungdadev@linux:~$ gunzip file.txt.gz

zip: nén file/thư mục thành định dạng .zip. –> Tạo file zip từ thư mục.

tungdadev@linux:~$ zip -r archive.zip folder

unzip: giải nén file .zip. –> Giải nén các tệp zip.

tungdadev@linux:~$ unzip archive.zip

scp: viết tắt của Secure Copy (sao chép an toàn), là một tiện ích dòng lệnh trong hệ điều hành dựa trên Linux cho phép người dùng sao chép tệp giữa máy chủ từ xa và máy chủ cục bộ. Vì lệnh này chuyển tệp qua mạng đến một số máy chủ lưu trữ khác, nên cần có quyền truy cập SSH.

tungdadev@linux:~$ scp file.txt user@remote:/path

rsync: được sử dụng phổ biến nhất để sao chép và đồng bộ hóa các tập tin và thư mục từ xa cũng như cục bộ trong hệ thống Linux/Unix.

tungdadev@linux:~$ rsync -av folder/ user@remote:/path

locate: tìm kiếm hệ thống file cho các file và thư mục có tên khớp với một mẫu nhất định. Cú pháp lệnh dễ nhớ và kết quả được hiển thị gần như ngay lập tức.

tungdadev@linux:~$ locate file.txt

xargs: thực hiện lệnh trên kết quả đầu vào. –> Xóa tất cả file log trong thư mục hiện tại.

tungdadev@linux:~$ find . -name "*.log" | xargs rm

diff: à một tiện ích đa năng được cài đặt sẵn trên hầu hết các bản phân phối Linux. Mục đích chính của nó là so sánh nội dung của hai tệp và hiển thị sự khác biệt giữa chúng. Lệnh cung cấp một cách toàn diện để làm nổi bật các thay đổi, bổ sung và xóa theo định dạng rõ ràng và dễ đọc.

tungdadev@linux:~$ diff file1.txt file2.txt

cmp: sử dụng để xác định xem 2 file có giống nhau hay không bằng cách so sánh từ byte của file đó. Nếu 2 file giống nhau sẽ không có kết quả nào được hiển thị trên terminal. Ngược lại, khi có sự khác biệt giữa 2 file, kết quả hiển thị trên terminal sẽ cho biết chi tiết về sự khác biệt đó.

tungdadev@linux:~$ cmp file1.txt file2.txt

comm: là một tiện ích mạnh mẽ cho phép bạn so sánh hai tệp được sắp xếp theo từng dòng, xác định các dòng duy nhất cho mỗi tệp và các dòng chung cho cả hai. Lệnh này đặc biệt hữu ích khi bạn có danh sách, nhật ký hoặc tập dữ liệu cần được so sánh hiệu quả.

tungdadev@linux:~$ comm file1.txt file2.txt

tee: ghi dữ liệu vào file và hiển thị ra màn hình. –> Lưu và hiển thị kết quả đồng thời.

tungdadev@linux:~$ echo "Hello" | tee file.txt

cut: cắt các phần cụ thể trong file hoặc dòng văn bản. –> Lấy cột đầu tiên từ file CSV.

tungdadev@linux:~$ cut -d',' -f1 data.csv

tr: dịch hoặc xóa các ký tự từ đầu vào chuẩn ( stdin ) và ghi kết quả vào đầu ra chuẩn ( stdout ). Sử dụng tr để thực hiện các chuyển đổi văn bản khác nhau, bao gồm chuyển đổi chữ hoa, nén hoặc xóa ký tự và thay thế văn bản cơ bản.

tungdadev@linux:~$ echo "hello" | tr 'a-z' 'A-Z'

sed: có thể dùng để thực hiện nhiều thao tác với file như tìm kiếm, thay thế, chèn và xóa nội dung.

Thay thế từ “old” bằng “new” trong file.

tungdadev@linux:~$ sed -i 's/old/new/g' file.txt

watch: chạy lệnh theo chu kỳ thời gian. –> Theo dõi dung lượng ổ đĩa mỗi 5 giây.

tungdadev@linux:~$ watch -n 5 df -h

iotop: theo dõi hoạt động I/O. –> Giám sát việc sử dụng I/O của các tiến trình.

tungdadev@linux:~$ sudo iotop

who: xem ai đang đăng nhập vào hệ thống.

tungdadev@linux:~$ who

w: hiển thị thông tin chi tiết người dùng đăng nhập.

tungdadev@linux:~$ w

history: hiển thị lịch sử lệnh đã chạy.

tungdadev@linux:~$ history

clear: xóa màn hình terminal.

tungdadev@linux:~$ clear

vmstat: hiển thị thông tin bổ sung, chẳng hạn như số trang tệp vào mỗi giây, số trang tệp ra mỗi giây, nghĩa là bất kỳ trang vào và trang ra VMM nào không phải là trang vào không gian phân trang hoặc trang ra không gian phân trang. Thường dùng để giám sát tài nguyên hệ thống. –> Xem hiệu suất CPU, bộ nhớ.

tungdadev@linux:~$ vmstat 1

ufw: (Uncomplicated Firewall) là một công cụ mạnh mẽ trong Linux được sử dụng để quản lý các quy tắc tường lửa.

tungdadev@linux:~$ sudo ufw allow 22/tcp

arp: là một lệnh dùng để quản lý bảng ánh xạ địa chỉ IP và MAC. Bảng này lưu trữ thông tin về sự tương ứng giữa địa chỉ IP (Internet Protocol) và địa chỉ MAC (Media Access Control) của các thiết bị mạng trên cùng một mạng.

tungdadev@linux:~$ arp -a

hostnamectl: quản lý tên máy chủ. –> Đổi tên máy chủ.

tungdadev@linux:~$ hostnamectl set-hostname new-host

useradd: tạo người dùng mới. –> Thêm tài khoản mới cho hệ thống Linux.

tungdadev@linux:~$ sudo useradd -m -s /bin/bash newuser

usermod: sửa thông tin người dùng.

Ví dụ: Cấp quyền sudo cho tài khoản.

tungdadev@linux:~$ sudo usermod -aG sudo newuser

groupadd: tạo nhóm mới. –> Thêm nhóm phát triển.

tungdadev@linux:~$ sudo groupadd devgroup

groups: hiển thị nhóm của người dùng. –> Xem nhóm mà tài khoản thuộc về.

tungdadev@linux:~$ groups tungdadev

last: xem lịch sử đăng nhập. -=-> Theo dõi thời gian đăng nhập.

tungdadev@linux:~$ last

logrotate: là một tiện ích mạnh mẽ được thiết kế để tự động xoay vòng, nén và xóa các tệp nhật ký. Đây là một công cụ thiết yếu cho quản trị viên hệ thống Linux, đảm bảo rằng các tệp nhật ký được giữ ở kích thước có thể quản lý được và các nhật ký cũ được lưu trữ một cách có hệ thống.

tungdadev@linux:~$ sudo logrotate /etc/logrotate.conf

cron: lên lịch tác vụ tự động. –> Tạo tác vụ chạy định kỳ.

tungdadev@linux:~$ crontab -e

Lời kết

Sử dụng thành thạo các lệnh linux trong công việc sẽ giúp bạn trông như được buff lên đến 100% sức mạnh, đủ sức cân cả server :)))

Các lệnh linux cũng có thể sử dụng trên MacOS, do bản chất 2 hệ điều hành đều dựa trên Unix nên cơ bản là tương đồng nhau.

Việc nhớ các lệnh có vẻ sẽ rất khó khăn với nhiều người. Đừng lo, mấy anh developer siêu lười đã tạo sẵn các extention hỗ trợ việc gợi ý. Nhưng hẹn ở một bài viết khác nhé. :D

Bài viết mang tính chất “ghi chú, lưu trữ, chia sẻ và phi lợi nhuận”.
Nếu bạn thấy hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè và đồng nghiệp của mình nhé!

Happy coding! 😎 👍🏻 🚀 🔥